Κατά τη 10η επέτειο της εκστρατείας του ΝΑΤΟ στη Λιβύη, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Νορβηγίας αποκαλύπτει τις παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις που επεδίωκαν τον τερματισμό του πολέμου.
Οι εμπιστευτικές συνομιλίες με τους αξιωματούχους της Νορβηγίας – οι πλήρεις λεπτομέρειες των οποίων αποκαλύπτονται αποκλειστικά από το The Independent κατά τη δέκατη επέτειο της εκστρατείας βομβαρδισμού του ΝΑΤΟ – ήταν το μοναδικό σημείο στο οποίο θα μπορούσε να επιτευχθεί η ειρήνη και να αποτραπούν τα γεγονότα που προκάλεσαν τον εμφύλιο πόλεμο της Λιβύης 2011.
Το ιστορικό
Δεν είχαν περάσει παρά δύο μήνες από τότε που οι Λίβυοι βγήκαν για πρώτη φορά στους δρόμους. Εκατοντάδες νεκροί καθώς οι κυβερνητικές δυνάμεις και οι υποστηρικτές του ΝΑΤΟ κατέφυγαν σε μια σκληρή σύγκρουση.
Αλλά σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου 2.000 μίλια μακριά, οι αντιμαχόμενες πλευρές συμφώνησαν σε μια μυστική συμφωνία για τον τερματισμό του πολέμου.
Η μυστική συμφωνία
Οι δύο πλευρές συμφώνησαν σε ένα σχέδιο κειμένου που αναφέρει ότι ο Muammar Gaddafi, ο οποίος είχε κυριαρχήσει στη Λιβύη για 42 χρόνια, θα παραιτηθεί και θα εγκαταλείψει την πολιτική, αλλά θα διατηρήσει τους θεσμούς του κράτους σε ισχύ.
Στο τέλος οι συνομιλίες διαλύθηκαν και οι επαναστάτες, με την υποστήριξη του ΝΑΤΟ, κατέλαβαν το κράτος και σκότωσαν τον Καντάφι. Περισσότεροι από 1.000 άμαχοι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Οι δηλώσεις του Jonas Store
Στην πρώτη του συνέντευξη σε διεθνή μέσα ενημέρωσης σχετικά με τις διαπραγματεύσεις του 2011, ο τότε Νορβηγός υπουργός Εξωτερικών Jonas Store, ο οποίος μεσολάβησε για την επίτευξη της συμφωνίας, κατηγόρησε τη Γαλλία και τη Βρετανία ότι αντιτίθενται σε μια λύση του ζητήματος.
Τότε ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Ντέιβιντ Κάμερον και ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί είχαν κατηγορηθεί από ορισμένα μέρη ότι επιδιώκουν αλλαγή καθεστώτος με κάθε κόστος. Οι ίδιοι ισχυρίστηκαν το αντίθετο.
Το χρονολόγιο των γεγονότων
Τον Φεβρουάριο του 2011 η Λιβύη ακολούθησε άλλες αραβικές χώρες σε εξέγερση, με δεκάδες χιλιάδες να βγαίνουν στους δρόμους απαιτώντας τον τερματισμό της ηγεσίας του Καντάφι.
Οι δυνάμεις ασφαλείας αντέδρασαν βάναυσα και ο Καντάφι υποσχέθηκε να συντρίψει τους «αρουραίους στους δρόμους».
Στις 17 Μαρτίου 2011, τα Ηνωμένα Έθνη ψήφισαν να παρέμβουν για να σταματήσουν τον Καντάφι προκειμένου να μην σκοτώνει τους δικούς του ανθρώπους, με αεροσκάφη του ΝΑΤΟ να επιτίθενται εναντίον των δυνάμεων της Λιβύης τους επόμενους επτά μήνες.
Τα αιτήματα των συμμάχων
Αλλά οι σύμμαχοι του Καντάφι αναζητούσαν επίσης ένα αποτέλεσμα με διαπραγμάτευση. Ενώ υποσχέθηκε δημοσίως να συντρίψει την εξέγερση. Ο ευνοημένος και πιο εξέχων γιος του Καντάφι, Saif al-Islam, κάλεσε κορυφαίους Νορβηγούς αξιωματούχους στην Τρίπολη να διαπραγματευτούν.
Δύο ανώτεροι Νορβηγοί αξιωματούχοι ήταν ακόμη και στο προεδρικό παλάτι στην Τρίπολη με τον Saif al-Islam όταν το ψήφισμα του ΟΗΕ ψηφίστηκε στη Νέα Υόρκη, δήλωσε ο Store. Έπρεπε να οδηγήσουν βιαστικά πέρα από τα σύνορα προς την Τυνησία για την ασφάλειά τους, με τις πρώτες αεροπορικές επιθέσεις του ΝΑΤΟ να είναι επικείμενες.
Οι μυστικές συνομιλίες στη Νορβηγία
Η Νορβηγία έγινε ενεργό μέλος της εκστρατείας βομβαρδισμού του ΝΑΤΟ. Αλλά την ίδια στιγμή ο πρωθυπουργός της χώρας Jens Stoltenberg, ζήτησε από τον υπουργό Εξωτερικών Store να συνεχίσει τις μυστικές συνομιλίες. Και να τις φιλοξενήσουν στη Νορβηγία.
Η χώρα έχει μια μακρά ιστορία σιωπηλής διπλωματίας στη Μέση Ανατολή. Συμπεριλαμβανομένης της διαμεσολάβησης των Συμφωνιών του Όσλο του 1993, που είδε την αμοιβαία αναγνώριση μεταξύ του Ισραήλ και του Οργανισμού Απελευθέρωσης της Παλαιστίνης.
Δεν ήταν οι μόνοι που προσπάθησαν διαπραγματεύσεις. Η Αφρικανική Ένωση προσπάθησε να μεσολαβήσει τη δική της ειρηνευτική συμφωνία. Αλλά η Νορβηγία πέτυχε μια σημαντική ανακάλυψη.
Η πρώτη συνάντηση
Μετά από εβδομάδες διαδοχικών συνομιλιών, ο Store οργάνωσε την πρώτη προσωπική συνάντηση. Η συνάντηση αυτή θα γινόταν μεταξύ του καθεστώτος και αξιωματούχων της αντιπολίτευσης σε μια αίθουσα ξενοδοχείου στο Όσλο στις 27 Απριλίου.
Εκπρόσωπος των ακολούθων του Καντάφι ήταν ο Μωάμεθ Ισμαήλ, δεξιός του Σαϊφ αλ-Ισλάμ. Για τους αντάρτες ήταν ο Aly Zeidan, ανώτερο στέλεχος του εθνικού μεταβατικού συμβουλίου της αντιπολίτευσης. Αυτός μάλιστα θα συνέχιζε να είναι πρωθυπουργός στη μετα-Καντάφι Λιβύη.
Το σχέδιο των Νορβηγών
Νορβηγοί διπλωμάτες κατάφεραν να εκπονήσουν ένα «ολοκληρωμένο σχέδιο» για τον τερματισμό της κρίσης. Η πρώτη γραμμή έλεγε: «Ο συνταγματάρχης Καντάφι αποφάσισε να εγκαταλείψει την εξουσία. Και να φύγει τερματίζοντας την πρώτη φάση της επανάστασης».
Ο Store μίλησε ακόμη και στον Saif al-Islam στο τηλέφωνο. Προκειμένου να επιβεβαιώσει ότι το σχέδιο είχε υποστήριξη στα υψηλότερα επίπεδα στη Λιβύη.
Αυτό που θα συνέβαινε στον Μουαμάρ Καντάφι, ωστόσο, παρέμεινε άγνωστο. Ο διάσημος ηγέτης αρνήθηκε να φύγει από τη Λιβύη. Την ίδια ώρα διαπραγματευόταν την παραμονή του στη χώρα με την απομάκρυνση από την πολιτική. Παρόλα αυτά οι συνομιλίες ναυάγησαν και τα γεγονότα εκτυλίχθηκαν κανονικά.
Απόδοση στα Ελληνικά του αποκλειστικού ρεπορτάζ του Independent
