To 1961 το περιοδικό Popular Science οραματιζόταν αυτό-οδηγούμενα αυτοκίνητα. Η πραγματικότητα έφτασε νωρίτερα από ό,τι περίμενε κανείς και προτού προλάβουν να προσαρμοστούν οι εποπτικές αρχές. Οι περισσότεροι νόμοι για την οδήγηση -για τα όρια ταχύτητας, τα σήματα, το αλκοόλ- είχαν σχεδιαστεί για να παρέχουν προστασία από επικίνδυνος οδηγούς, όχι από επικίνδυνα αυτοκίνητα.
Τα αυτόνομα οχήματα έφεραν νέα ρίσκα που οι παλιοί κανονισμοί δεν είχαν προβλέψει. Όπως ανέφερε ένας τίτλος άρθρου στην ιστοσελίδα του περιοδικού Wired: «Ποιος εποπτεύει τα αυτό-οδηγούμενα αυτοκίνητα; Συχνά, κανείς». Οι τράπεζες ακολουθούν τον ίδιο δρόμο με κινητήριο μοχλό την τεχνολογία πίσω από την αποκεντρωμένη χρηματοοικονομική ή DeFi (decentralized finance). Αλλά ακριβώς όπως ο παραδοσιακός κώδικας οδικής κυκλοφορίας μας προστάτευε από τους οδηγούς, έτσι και οι υφιστάμενοι τραπεζικοί κανονισμοί υπάρχουν κυρίως για να αποτρέπουν το ανθρώπινο λάθος.
Η ανατροπή της τραπεζικής εποπτείας
Ως το Γραφείο του Ελεγκτή του Νομίσματος των ΗΠΑ, απαιτούμε από κάθε τράπεζα να έχει κάποιους υπεύθυνους για την ασφάλεια της, όπως έναν chief risk officer ή έναν chief audit executive. Περιορίζουμε το ποσό που μπορούν να δανείσουν οι τράπεζες στα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου. Αναγκάζουμε επίσης κάποιους τραπεζικούς υπαλλήλους να πάρουν άδεια ώστε να καθίσουν άλλοι στο γραφείο τους και να εντοπίσουν πιθανές απάτες. Το αποκαλούμε τραπεζική εποπτεία, αλλά στην πραγματικότητα εποπτεύουμε τους τραπεζίτες.
H DeFi τα ανατρέπει όλα. Χρησιμοποιεί τεχνολογία blockchain για να παράσχει υπηρεσίες χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Ένα παράδειγμα είναι η δημιουργία αγορών χρήματος με επιτόκια που εξάγονται αλγοριθμικά στη βάση της προσφοράς και της ζήτησης, επιτόκια τα οποία στις παραδοσιακές τράπεζες τα ορίζει ολόκληρη επιτροπή.
Μια ακόμα καινοτομία της DeFi είναι τα αποκεντωμένα ανταλλακτήρια που επιτρέπουν στους χρήστες να κάνουν συναλλαγές χωρίς brokers, καθώς και τα πρωτόκολλα για χορήγηση δανείων χωρίς υπεύθυνους δανείου ή επιτροπές πιστώσεων. Μολονότι αυτές οι «αυτο-οδηγούμενες τράπεζες» είναι καινούργιες, δεν είναι μικρές. Είναι πολύ πιθανό να γίνουν το κυρίαρχο ρεύμα προτού τα αυτο-οδηγούμενα αυτοκίνητα αρχίσουν να πετάνε.
Το modus vivendi των αυτόματων τραπεζών
Οι αυτό-οδηγούμενες τράπεζες, ωστόσο, παρουσιάζουν τις ίδιες προκλήσεις και ευκαιρίες με τα αυτόνομα οχήματα. Όσον αφορά τις ευκαιρίες, δίνουν στους αποταμιευτές τη δυνατότητα να σταματήσουν να ψάχνουν τα καλύτερα επιτόκια βάζοντας αλγόριθμους να το κάνουν για αυτούς. Μπορούν επίσης να βάλουν τέλος στις διακρίσεις κατά συγκεκριμένων δανειστών αφήνοντας τη λήψη συγκεκριμένων αποφάσεων σε λογιστικά προγράμματα. Μπορούν ακόμα και να εξαφανίσουν τον κίνδυνο απάτης ή διαφθοράς αν καταλήξουν να μην διοικούνται καθόλου από ανθρώπους.
Οι αυτό-οδηγούμενες τράπεζες εμφανίζουν όμως και νέα ρίσκα. Αν η τεχνολογία επιταχύνει την απόσυρση των χρημάτων των καταθετών, ακριβώς όπως το trading υψηλής συχνότητας μπορεί να επιταχύνει τα sell-off στις αγορές μετοχών, τούτο θα μπορούσε να αυξήσει τα ρίσκα για τη ρευστότητα σε σχέση με τις παραδοσιακές τράπεζες. Η μεταβλητότητα θα μπορούσε να αποτελέσει παράγοντα ανησυχίας για τους ίδιους λόγους. Και η διαχείριση των εμπράγματων εγγυήσεων των δανείων μπορεί να γίνει πιο δύσκολη αν δεν εμπλέκονται άνθρωποι στις αποτιμήσεις.
Υπάρχει επίσης το ρίσκο ότι εξαιτίας της έλλειψης ρυθμιστικής σαφήνειας σε ομοσπονδιακό επίπεδο, οι πολιτείες των ΗΠΑ θα σπεύσουν να καλύψουν το κενό και να δημιουργήσουν ένα συνονθύλευμα από ασύμβατους μεταξύ τους κανόνες που θα εμποδίσουν την ομαλή ανάπτυξη μιας εθνικής αγοράς. Αυτό ακριβώς συνέβη με τα αυτο-οδηγούμενα αυτοκίνητα.
Ο τρόπος ελέγχου από τις ρυθμιστικές αρχές
Οι ομοσπονδιακές ρυθμιστικές αρχές πρέπει συνεπώς να καθορίσουν πώς πρέπει να μοιάζει ένα ρυθμιστικό πλαίσιο για αυτό-οδηγούμενες τράπεζες. Μπορούν να διασφαλίσουν δίκαιη μεταχείριση των πελατών από μια τέτοια τράπεζα; Σίγουρα. Τα πιο σοβαρά ζητήματα συμμόρφωσης και προκατάληψης προκύπτουν από λάθη στο λογισμικό. Όχι το λογισμικό των υπολογιστών, αλλά αυτό που είναι ενσωματωμένο στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Η προκατάληψη μπορεί να εντοπιστεί στους κανόνες των αλγόριθμων, αλλά είναι πιο εύκολο να ξεριζωθεί.
Μπορούν οι ρυθμιστικές αρχές να ελέγξουν μια τράπεζα η οποία υπάρχει μόνο ως λογισμικό; Ναι, μπορούμε. Μπορεί να είναι πιο εύκολη από ότι είναι η εποπτεία των τραπεζών σήμερα. Οι ελεγκτές μπορεί να περιορίζονται στο να διαβάζουν τους αλγόριθμους που καθορίζουν τα επιτόκια στις καταθέσεις ή που λαμβάνουν πιστωτικές αποφάσεις και να κρίνουν αν πληρούν τις νομικές προϋποθέσεις.
Μπορούν οι ρυθμιστικές αρχές να διασφαλίσουν ότι οι αυτό-οδηγούμενες τράπεζες εξυπηρετούν τις ανάγκες της κοινότητας; Απολύτως. Η μεγαλύτερη αποτελεσματικότητά τους θα απελευθέρωνε σημαντικές ποσότητες κεφαλαίου που σπαταλιέται σήμερα σε λειτουργικά κόστη ή καθυστερεί να χρησιμοποιηθεί εξαιτίας αποφάσεων που εξαρτώνται από την ανθρώπινη φαιά ουσία.
Αλλάζει η φύση του τραπεζικού τομέα
Φυσικά, οι αλγοριθμικές τράπεζες θα άλλαζαν τη φύση της απασχόλησης στον χρηματοπιστωτικό τομέα, μειώνοντας δραματικά τον αριθμό των ταμίων και αυξάνοντας αυτόν των προγραμματιστών. Αλλά η δημιουργία θέσεων εργασίας με υψηλότερες αμοιβές και μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία μπορεί να αποδειχθεί επωφελής κοινωνικά σε μακροπρόθεσμο επίπεδο.
Μπορεί το Γραφείο του Ελεγκτή του Νομίσματος να δώσει τραπεζική άδεια σε ένα λογισμικό ανοικτού κώδικα που διαχειρίζεται καταθέσεις, δάνεια ή πληρωμές αν δεν έχει υπεύθυνους και διευθυντές; Όχι ακόμα. Με βάση τον σημερινό νόμο, ο οποίος βασίστηκε στα δεδομένα του 20ου αιώνα, οι άδειες μπορούν να εκδοθούν μόνο για ανθρώπους. Αλλά αυτοί οι απαρχαιωμένοι κανόνες πρέπει να επανεξεταστούν, ακριβώς όπως και αυτοί που επιβάλλουν τη χρήση φαξ.
